There is no future without remembrance

,,"We have an issue" was de openingszin van onze gids Rod Beattie op woensdagochtend. Het onderhoud aan de beruchte Hellfire Pass was nog niet afgerond met als gevolg dat deze voor bezoekers dan ook niet toegankelijk was. Geen probleem want de zogenoemde Hintok Cutting, eveneens een doorgang door rotsen, zou volgens Rod een evenzo duidelijk beeld geven van de wijze waarop de krijgsgevangenen een dergelijke zware klus moesten klaren. "We have another issue", was even later de volgende opmerking. Omdat de elektriciteitsvoorziening het in onze omgeving liet afweten kon de geplande lunch geen doorgang vinden en moest ook hier geïmproviseerd worden. Het moet gezegd worden dat beide alternatieven de toets der kritiek glansrijk hebben doorstaan. Over de heerlijke lunch hoeven we verder niet uit te weiden maar wel over de doorkliefde berg, de Hintok Cutting dus. Vanaf het moment dat dit deel van het traject voor je opdoemt, word je door de dimensie ervan overvallen. Het is nauwelijks voor te stellen dat men tijdens de regenperiode, en bij de altijd hoge temperaturen in dit deel van de wereld, binnen een aantal maanden in staat is geweest deze doorgang te forceren. Er was weliswaar voor die tijd modern materieel voorhanden maar een aanzienlijke menselijke inspanning bleef onontbeerlijk. Bodem en rotsen moesten ook worden gebroken met pikhouwelen, scheppen en schoffels en vervolgens in manden en zakken worden weggedragen. Voorts werden mokers en metalen pennen gebruikt om gaten te maken voor dynamiet. Wat dit deel van het spoorwegtraject eens te meer bijzonder maakt is dat vlak daarnaast ook nog eens, en over een aanzienlijke lengte, een 7 meter hoge spoordijk moest worden aangelegd. Wij kunnen ons nauwelijks voorstellen hoe dat moet hebben aangevoeld om het op de door de moesson doorweekte, modderige en glibberige talud steeds weer met een emmer zand omhoog te moeten lopen. En dat bij lange werkdagen. Daarbij waren dagen van 18 uur geen uitzondering in deze periode in 1943. Uitgeput moeten die mannen zijn geweest omdat men ook nog eens elke dag, vaak in de duisternis, over geaccidenteerd terrein van- en naar het kamp moest lopen. Je vraagt je soms af, hoewel hij waarschijnlijk in die periode aan het traject in Birma te vinden was, of vader ook een dergelijke belasting heeft ervaren. Enfin, weer terug naar onze indrukken van dit traject. Een zogenoemde "three tier bridge" verbond de eerder genoemde spoordijk met een even hoog deel van het baanvak een flink stuk verder. Op dat punt aangekomen zag onze gids zich echter genoodzaakt om twee personen te zoeken die ons vooruit waren gegaan en, tegen de afspraak in, nog niet waren teruggekeerd. Onder andere ondergetekende stelde voor om hem daarbij te vergezellen. Deze uitleg zou in de context van deze bijdrage geen zin hebben gehad, ware het niet dat daardoor toch door een paar mensen de Hellfire Pass werd bereikt. Na de uitleg bij Hintok kon nu worden volstaan met de aanblik van een enorme doorgang die in zo'n 10 maanden tijd door de Australiërs maar vooral door de Britten is gerealiseerd. Het was een leerzame middag, die ons een kleine inkijk gaf in de dagelijkse beslommeringen van de krijgsgevangene aan deze spoorlijn. Maar het was uiteindelijk ook een redelijk inspannende tocht geworden die ons behoorlijk heeft doen zweten. Op het eindpunt wachtte ons echter frisdrank, een gekoelde natte doek, de airconditioned bus en 's avonds de warme maaltijd. Heel anders dan zij die zich hier ruim 70 jaar geleden in het zweet hebben moeten werken. Het laat je ongewild in gepeins verzinken. Gedachten maar vooral vragen kwamen op vrijdag in ons op toen een van de medewerkers van het onderzoekscentrum met aanvullende informatie kwam over vader. Wij wisten al met een aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid dat hij in Birma aan het werk is gezet. Nu weten we ook dat hij eind 1944 in Kanchanaburi was om later op transport te worden gezet naar Saigon. Helaas bleef het daarbij, maar we zijn weer een eindje verder gekomen. Dat verzinken in gedachten hadden wij ook bij een bezoek aan het Jeath museum waar de soms afschuwelijke details van het krijgsgevangenschap in beeld worden gebracht. Op vrijdag heeft menigeen zijn eigen overpeinzing gehad tijdens twee herdenkingsbijeenkomsten op de erebegraafplaatsen van Kanchanaburi en Chungkai. Een waardige afsluiting van deze pelgrimsreis. En wij...? Wij moeten het allemaal nog even laten indalen om tot een soort eindoordeel te komen. Over een paar dagen wellicht.